Skąd pozyskać finansowanie, aby zrealizować działania wskazane w audycie energetycznym przedsiębiorstwa?

W Polsce istnieje wiele programów i instrumentów wspierających firmy w realizacji inwestycji efektywnościowych - od dotacji, przez pożyczki, po białe certyfikaty. Wybór odpowiedniego źródła zależy od charakteru inwestycji, wielkości przedsiębiorstwa oraz planowanego czasu realizacji. Sprawdziliśmy najważniejsze możliwości finansowania działań, które zazwyczaj rekomendujemy w audycie energetycznym przedsiębiorstwa, a które warto rozważyć przed podjęciem decyzji inwestycyjnej.

Świadectwa efektywności energetycznej, znane jako białe certyfikaty, to mechanizm wsparcia skierowany do firm, które planują realizację przedsięwzięcia poprawiającego efektywność energetyczną. Certyfikaty te stanowią potwierdzenie uzyskanych oszczędności energetycznych i są towarem giełdowym, który można zbyć na Towarowej Giełdzie Energii (TGE).

Z finansowego punktu widzenia białe certyfikaty funkcjonują jako forma zwrotu części kosztów poniesionych na realizację inwestycji. Warto jednak pamiętać, że system ten działa post factum - inwestycja (po wcześniejszym zawnioskowaniu o biały certyfikat i jego przyznaniu) musi zostać najpierw zrealizowana i udokumentowana, a dopiero potem świadectwo nabiera wartość użytkową. Niezależnie od sposobu pozyskania początkowego kapitału, białe certyfikaty mogą znacząco skrócić okres zwrotu z inwestycji.

Jednym z narzędzi wspierających zieloną transformację jest Krajowy Plan Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO), w ramach którego Polska otrzyma łącznie niemal 60 miliardów euro – w formie grantów i pożyczek. Jednym z pięciu filarów tego planu jest zmniejszenie energochłonności gospodarki.

W ramach KPO przewidziano wsparcie dla projektów związanych m.in. z modernizacją energetyczną budynków, inwestycjami w efektywność energetyczną w przemyśle oraz rozwojem odnawialnych źródeł energii. Dofinansowanie może przyjąć formę dotacji bezzwrotnej lub niskooprocentowanej pożyczki.

Fundusz Modernizacyjny to kolejne źródło środków dedykowane inwestycjom energooszczędnym, w tym poprawie efektywności energetycznej i dekarbonizacji sektora przemysłowego. Finansowany jest ze sprzedaży uprawnień do emisji CO₂ w ramach systemu EU ETS, a do Polski trafi ponad 43,41% dostępnej puli.

Wsparciem zostaną objęte inwestycje w odnawialne źródła energii, magazynowanie energii, modernizację sieci energetycznych, modernizację krajowego systemu energetycznego oraz przedsięwzięcia poprawy efektywności energetycznej. Co istotne, wsparcie dostępne jest zarówno dla dużych zakładów przemysłowych, jak i średnich firm, które planują transformację energetyczną.

Fundusz Sprawiedliwej Transformacji (FST) wspiera obszary najbardziej dotknięte skutkami transformacji energetycznej. W Polsce wsparciem objęto m.in. województwa śląskie, dolnośląskie, wielkopolskie, małopolskie, łódzkie i lubelskie. Fundusz Sprawiedliwej Transformacji ma wesprzeć inwestycje w dziedzinach takich, jak łączność cyfrowa, czyste technologie energetyczne, redukcja emisji, regeneracja terenów przemysłowych, przekwalifikowanie pracowników i pomoc techniczna.

Model ESCO (Energy Saving Company) umożliwia realizację projektów efektywnościowych bez angażowania kapitału własnego. Firma ESCO odpowiada za cały proces – od projektu, przez finansowanie, aż po realizację inwestycji. Wynagrodzenie dla ESCO uzależnione jest od faktycznych oszczędności energetycznych osiągniętych przez klienta.

Model ten pozwala firmom skoncentrować się na swojej działalności operacyjnej, jednocześnie korzystając z nowoczesnych technologii poprawiających efektywność. Na polskim rynku ESCO działają m.in. Veolia ESCO, E.ON Energy Solutions, Siemens Financial Services, Tauron NT oraz DB Energy. Zaletą modelu ESCO jest silne powiązanie interesu klienta i dostawcy - im większe oszczędności, tym większy zysk dla obu stron.

Program Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki (FENG) to jedno ze źródeł wsparcia dla przedsiębiorstw, które chcą inwestować w innowacje, transformację cyfrową oraz zrównoważony rozwój. FENG skupia się na projektach zwiększających konkurencyjność przedsiębiorstw, ze szczególnym uwzględnieniem inwestycji w nowoczesne technologie, automatyzację, cyfryzację oraz działania proekologiczne. Budżet FENG wynosi blisko 8 miliardów euro, a dostępne instrumenty obejmują zarówno dotacje bezzwrotne, jak i instrumenty zwrotne – pożyczki, gwarancje czy kapitałowe formy wsparcia.

Całkowity budżet programu FEnIKS (Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat i Środowisko) to ponad 29 miliardów euro, z czego istotna część przeznaczona jest na projekty wspierające efektywność energetyczną i redukcję emisji gazów cieplarnianych. W ramach FEnIKS przedsiębiorstwa mogą skorzystać z finansowania na szeroki zakres działań, od modernizacji technologicznej po budowę instalacji OZE (odnawialne źródła energii).

NFOŚiGW to jedna z instytucji oferujących wsparcie dla projektów z zakresu ochrony środowiska i efektywności energetycznej w Polsce. Fundusz wdraża zarówno programy krajowe, jak i europejskie, działając jako operator środków z FEnIKS, Funduszu Modernizacyjnego czy Funduszu Sprawiedliwej Transformacji.

Dla przedsiębiorstw zainteresowanych realizacją działań poaudytowych NFOŚiGW oferuje szeroki katalog programów, w tym m.in.:

• Program „Kogeneracja dla Energetyki i Przemysłu” – wspierający inwestycje w wysokosprawną kogenerację, o budżecie wynoszącym 3,5 mld zł uruchomiony w 2024 roku;
• Programy dla przemysłu energochłonnego – finansujące modernizacje technologiczne i zmniejszenie energochłonności procesów produkcyjnych.

Przeprowadzenie audytu energetycznego to dopiero początek transformacji energetycznej w przedsiębiorstwie. Jego wyniki pokazują potencjał oszczędności oraz wskazują konkretne działania do wdrożenia – od prostych modernizacji po zaawansowane projekty technologiczne. Pytanie brzmi: kiedy i jak je realizować?

Efektywna realizacja działań wskazanych w audycie energetycznym wymaga odpowiedniego zaplecza finansowego. Na szczęście w Polsce dostępnych jest wiele programów wsparcia – zarówno krajowych, jak i unijnych – które znacząco zmniejszają koszt inwestycji i przyspieszają osiągnięcie zakładanych celów energetycznych.

Najpopularniejsze źródła finansowania inwestycji z zakresu efektywności energetycznej i redukcji emisji to:

• Białe Certyfikaty (świadectwa efektywności energetycznej),
• Krajowy Plan Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO),
• Fundusz Modernizacyjny,
• Fundusz Sprawiedliwej Transformacji,
• program FENG,
• program FEnIKS,
• oferta NFOŚiGW,
• finansowanie w modelu ESCO.

Wybór odpowiedniego narzędzia zależy od specyfiki inwestycji, skali projektu, lokalizacji przedsiębiorstwa oraz jego zdolności kredytowej i organizacyjnej. Niezależnie jednak od wybranej formy, jedno jest pewne - po przeprowadzonym audycie nie warto zwlekać. Dobrze zaplanowana i sfinansowana modernizacja to nie tylko oszczędność, ale i przewaga konkurencyjna.